Internist Yvo Sijpkens (59) deelt verrassende nieuwe inzichten. Al tijden wordt namelijk gedacht dat zout slecht voor ons is, maar dat blijkt helemaal niet zo te zijn.
Zout is een essentieel mineraal. Het is opgebouwd uit natrium en chloride en zit in hoge concentratie in ons lichaam. “Zout is nodig voor het handhaven van ons bloedvolume en van groot belang voor het zuurstoftransport”, vertelt Yvo. “De nieren zijn in ieder geval zo geschapen dat ze zout goed kunnen reguleren. Dat betekent dat als er een zouttekort is of dreigt, en het bloedvolume lager wordt, de nieren een systeem hebben dat ervoor zorgt dat zout wordt vastgehouden. Bij een hoge zoutinname ontstaat een hoog bloed-volume. Er wordt dan een hormoon aangemaakt door het hart, dat ervoor zorgt dat dat zout weer wordt uitgescheiden via de nieren. Als de nieren goed werken, wordt de hoeveelheid zout keurig op niveau gehouden en kun je vrij veel zout in je voeding gebruiken zonder dat je bloeddruk omhoog gaat.”
Maar waar komt dan het idee vandaan dat zout slecht is? Die angstcultuur is volgens Yvo een jaar of 50 terug ontstaan. Het begon met angst voor verzadigd vet. “Dit idee is goed onderzocht, maar nooit onderbouwd. Nog steeds leven veel mensen, en ook cardiologen, met het idee dat vet slecht is; dat je cholesterol daardoor stijgt en er vervolgens hart- en vaatziekten ontstaan. Dit klopt echter niet.” In diezelfde lijn heeft men gedacht: zout geeft een hoge bloeddruk en is dan ook slecht. “Uit testen met ratten dachten onderzoekers te kunnen afleiden dat te veel zout ongezond is. Daarnaast zijn er epidemiologische studies gedaan en populaties vergeleken, waarbij ze ontdekten dat er in de westerse samenleving meer zout werd geconsumeerd en mensen daar een hogere bloeddruk hadden. Zout krijgt nu de schuld bij chronische ziektes, terwijl suiker de grote boosdoener is. De voedingsindustrie heeft steeds meer producten gemaakt die laag in vet zitten, maar wél veel bewerkte suiker, zaadoliën en zout bevatten. Alleen in deze combinatie kan zout bijdragen aan een hoge bloeddruk, terwijl dit niet het geval is bij gewoon zoutgebruik op een eitje of stuk vlees.”
“Mensen die laag in hun zout zitten, kunnen slechter af zijn”
Volgens Yvo heeft het veranderde voedingspatroon de afgelopen 50 jaar steeds meer bijgedragen aan het ontstaan van allerlei chronische ziektes die nu over elkaar heen buitelen: overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten en zelfs dementie. “Deze ziektes zijn grotendeels terug te voeren op een overmaat aan eetmomenten met suikers, zoals fructose (geeft leververvetting), geraffineerd zetmeel en bewerkte onverzadigde vetten (ontstekingsbevorderend). Een perfect scenario voor schadelijk hoge insulinespiegels, bij bijna iedereen met een chronische aandoening aanwezig. Dit type voeding leidt in de nieren tot het vasthouden van zout en het activeren van systemen die leiden tot vaatvernauwing en bloeddrukverhoging. Zoutbeperking is een soort symptoombestrijding zonder de oorzaak aan te pakken.”
Mensen met hart- en vaatziekten wordt vaak aangeraden minder dan 5 gram zout te gebruiken, terwijl er geen studies zijn die aantonen dat dit gunstig is. Sterker nog: mensen die laag in hun zout zitten, kunnen slechter af zijn. “Veel patiënten die zich netjes aan dit advies van zoutbeperking houden, komen in de situatie terecht dat ze te weinig zout in het lichaam hebben. Dit wordt nog eens versterkt door bepaalde medicijnen, transpiratie of het drinken van zeker vier koppen koffie per dag. Te weinig zout in het lichaam zorgt voor vermoeidheid, duizeligheid, hoofdpijn, kramp, een kort lontje, geheugen- en concentratiestoornissen, obstipatie, een verminderd duurvermogen, een hogere hartslag, jicht of een verminderde nierfunctie. Het kan zelfs bijdragen aan een hogere bloeddruk.”
Het lichaam moet vervolgens vechten om die zoutbalans in stand te houden. Je insuline gaat omhoog, wat bijdraagt aan overgewicht en diabetes. Daarnaast ontstaat een soort zouthonger in het lichaam. Althans: dat gevoel zou er moeten zijn, maar we zijn het kwijtgeraakt. Het werkt namelijk op het systeem waarop ook suiker werkt, en dat systeem wordt door suiker gekaapt. “Bij weinig zout geven de hersenen een prikkel om meer suiker te gebruiken in plaats van zout. Daardoor werk je die ontregeling in de hand. Zouttekort kan ook nog eens tot een magnesiumtekort leiden, wat een hoge bloeddruk en ritmestoornissen in de hand werkt. Hartpatiënten krijgen vanwege het gebruik van antistollingsmiddelen vaak ook nog eens maagbeschermers, met als bijwerking: een mindere opname van magnesium.”
Wat dan de optimale hoeveelheid zout is? De richtlijn is nu minder dan 2,3 gram natrium, wat minder dan 5 gram zout is. Uit allerlei studies blijkt dat 3 tot 6 gram natrium, oftewel 7 tot 15 gram zout, optimaal is. “Om ervoor te zorgen dat we zout kunnen gebruiken, is de eerste stap: stoppen met bewerkte producten, zoals pakjes, zakjes en producten met meer dan vijf ingrediënten. Met andere woorden: industriële producten waar te veel koolhydraten en slechte vetten in zitten. Dat is de grootste winst. Ga terug naar de échte voeding, bestaande uit eiwitten en gezonde vetten. Roomboter en volle zuivelproducten bijvoorbeeld.” Voor mensen die te weinig zout binnenkrijgen of daarvan klachten hebben, is daarnaast plaats voor een goed zoutproduct. “Neem bijvoorbeeld Himalaya zout of zeezout. Als je dit zout in combinatie met vet gebruikt om je groentes of vlees lekker klaar te maken, krijg je alles aan vitamines en mineralen binnen.
Volgens Yvo is de beste optie dan ook een beperking van geraffineerde koolhydraten en vetten. Vertrouw daarnaast op je eigen dorstgevoel en consumeer een normale hoeveelheid zout. “Op deze manier kunnen mensen hun bloeddruk onder controle houden en hebben ze geen plaspillen nodig. Momenteel zijn we jammer genoeg voornamelijk bezig met symptoombestrijding en dan vooral met medicijnen, die op hun beurt weer zorgen voor veel bijwerkingen en een half resultaat. Met deze leefstijlfilosofie kun je je bloeddruk veel beter onder controle krijgen en je bloedsuikerspiegel in balans houden; goed voor de preventie van hart- en vaatziekten. Je ziet nu gelukkig dat patiënten met betrekking tot hun voedingspatroon steeds vaker zelf de regie nemen.”
Dit artikel is geschreven door Laura van Horik in nauw overleg met Dr. Yvo Sijpkens.
Het is verschenen in het blad HPNL Magazine van de Stichting Hartpatiënten Nederland
De pagina van Dr Yvo Sijpkens op onze website
Covid 19 en de positieve effecten van leefstijl op je weerstand
De focus zou bij hart- en vaatziekten meer op de metabole kant moeten liggen